مسئولان و بسياري از مردم در نظام جمهوري اسلامي ايران بر اين باورند كه در هر عرصه‌اي نظام جمهوري اسلامي به رشد و بالندگي رسيده، همان عرصه‌اي بوده است كه از سوي دشمنان نسبت به آن محروميت ايجاد شده است.
در پايان جنگ تحميلي رشد‌يافته‌ترين عرصه كشور عرصه نظامي بود. تا آنجا اين مسئله برجسته شد كه حضرت امام يكي از دستاوردهاي جنگ تحميلي را اينگونه فرمودند:«در جنگ بود كه صنايع نظامي ما از رشد آنچناني برخوردار گرديد» زيرا آن روز تمركز دشمنان در تحريم نظامي بود و ما هم مجبور بوديم در اين حوزه انديشه كنيم و راه‌حلي بيابيم.
دانشمندان علم توسعه در بررسي علل عقب‌‌ماندگي جهان سوم نسبت به غرب، بارز نشدن خلاقيت‌ها را عامل اصلي آن برمي‌شمارند و علت عدم بروز خلاقيت‌ها را نيز وجود منابع خدادادي در اين كشورها مي‌دانند، بدين معني كه منابع خدادادي مخزن تغذيه و مصرف مي‌شود و لزومي براي بروز خلاقيت‌ها و استعداد‌ها پيدا نمي‌شود.
سنگاپور و تايوان نمونه‌اي بارز از اين خلاقيت‌آفريني در آسياست، اما جهان عرب به دليل منابع خدادادي عقب‌افتاده‌ترين بخش جهان محسوب مي‌شود چرا كه درآمدهاي سرشار زيرزميني تنبلي را به ارمغان مي‌آورد و خلاقيت‌ها بارز نمي‌شود. متوسط هوش ملت ايران بالاتر از متوسط هوش جهاني است اما چرا ما هم در زمينه خلاقيت به مرز قابل قبولي نرسيده‌ايم، دليل اصلي آن فراهم بودن منابع و امنيت نسبي مالي و درآمدي كشور است.
در سختي‌ها فكرها به كار گرفته مي‌شود و در بحران‌ها خلاقيت‌ها و ايدهها و توفان فكرها به راه مي‌افتند. چرا اكنون آلمان قدرت اول اروپاست؟ چون فهميده‌اند تنها راه برون‌رفت از تحقير تاريخي‌شان بعد از جنگ جهاني دوم، خلاقيت برتر است.
چرا كشورهاي اروپايي در صنعت و توليد برترند؟ دليل آن نبود نفت و گاز است، لذا مجبورند خلاقيت خود را در راستاي انباشت سرمايه به كار گيرند و خلاقيت‌ها را به مرز تجاري‌سازي مي‌رسانند و نه تنها خود را اداره مي‌كنند كه با همين خلاقيت سلطه‌گري و انحصارطلبي خود را نيز به نمايش مي‌گذارند.
اسلام نيز اقتدار را به علم مي‌دهد و اگر «العلم سلطان» علم هم اقتدار مي‌آورد، هم زندگي و هم توليد و هم استقلال اقتصادي و سياسي. به كشور خود برگرديم، چرا در طول ۹۰ سال گذشته ايران وارد‌كننده بنزين بوده است اما حدود سه سال است كه اين مشكل مرتفع شده است. آيا غير از اين است كه به خاطر اضطراب تحريم بر حل آن متمركز شديم؟
بروز خلاقيت‌هاي مديريتي كشور بعد از تحريم نفتي كه از۱۱/۴/۹۱ شروع شد، قدري روند را اميدوارانه‌تر نشان مي‌دهد. باور كنيد تا نفت ما به صورت جدي تحريم نشود، درآمدهاي غيرنفتي كشور افزايش نخواهد يافت. در خبرها آمد كه ايران سومين كشور خاورميانه در سرمايه مستقيم (FDI) است، آيا تمركز مسئولان بر اين دستاورد در سايه حساسيت آنان نسبت به تحريم دشمنان نبوده است؟ قطعاً رفتار معكوس نظامي جمهوري اسلامي ايران نسبت به تحريم‌ها موجب اين مهم گرديده است و اگر همه چيز به حالت عادي پيش مي‌رفت، احتمالاً دراين حد به دنبال سرمايه‌گذاري مستقيم خارجي نبوديم. سياست‌هاي تشويقي دولت بي‌تأثير از تحريم‌ها نيست و اين خود محركي براي جذب سرمايه‌گذاري است.
در خبرها آمده بود كه چهار مجتمع فولادي كشور، فولاد شرق كشور را عهده‌دار شدند و چند سال پيش نيز بعد از خروج سرمايه‌گذاران خارجي ۱۸ واحد پارس‌جنوبي به دست ايراني‌ها سپرده شد. آيا اگر تحريم نبود اين مسئله محقق مي‌شد؟بخشي از مديريت هوشمندانه تحريم‌ها به اتاق‌هاي فكر نظام معطوف است. بايد اتاق‌هاي فكر در بخش‌هاي مختلف اقتصادي و ديپلماسي كشور تشكيل و سيل ايدهها و خلاقيت براي توليد ظرفيت‌هاي جديد به كار گرفته شود. اكنون نوبت آن رسيده است كه يك بار ديگر ظرفيت‌هاي داخلي كشور بازخواني و روش به كارگيري آن بررسي شود.
ميدانداري چهار مجتمع فولادي كشور در فولاد شرق كشور و جذب سرمايه‌گذاران خارجي به منطقه آزاد تجاري «ارس» نمونه‌هاي عملي از «شدن» است. گويي گشايش مرزهاي علم و تفكر در ايران در سايه تحريم شتاب بيشتري مي‌يابد و تلاش براي عدم وابستگي كشور به نفت در اولويت قرار مي‌گيرد. اگر اين را به عنوان يك تجربه و منطق آزموده شده بپذيريم، بايد از تحريم‌ها استفاده كنيم و در بسياري از مواقع نيز به «خود تحريمي» روي‌آوريم تا بتوانيم در آينده مستقل و در مقابل دشمنان با گردني برافراشته و چهره‌اي عبوس بايستيم.
اكنون وقت آن رسيده است كه دولت «شبكه‌هاي اتاق فكر» را در هر دانشگاه كشور، متناسب با زمينه تخصصي آن ايجاد كند و «سازمان مركزي ايده‌گيري و ايده‌پردازي» را راه‌اندازي نمايد تا خلاقيت‌ها و ايدهها دست‌يافتني‌تر گردد. تحريم نفتي آخرين گلوله دشمن است. ان‌شاءالله در فردايي بهتر «ان مع العسر يسرا» را به نظاره خواهيم نشست.
عبدالله گنجي