به گزارش آوای سید جمال و به نقل از تسنیم نجفی به گونهای درباره روا داشتن تبعیض نسبت به زنان در ارائه قلیان صحبت کرده که گویی زنان جامعه توسط حکومت از یکی از حقوق اساسی خود که همانا قلیان کشیدن در قهوهخانهها است، محروم شدهاند و ظلمی به آنها شده است.
اظهارنظر محمدعلی نجفی رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور درباره محدودیت برای مصرف قلیان و آزادی خانمها در قیان کشیدن، همانطور که خودش در یادداشتی که امروز منتشر شده اعلام کرده واکنشهای مختلفی را به دنبال داشت.
ابتدا برای روشن شدن موضوع باید اشارهای به رأی دیوان عدالت اداری درباره استفاده و استعمال قلیان در اماکن عمومی کرد که با وجود غیرقانونی اعلام کردن استعمال قلیان، دولت دهم، اقدام به خروج نام قهوهخانهها از لیست اماکن عمومی کرد و شاید بد نباشد دولت جدید بار دیگر مانند بسیاری از مصوبههای دیگر، این مصوبه دولت را هم لغو کند.
در متن رای هیئت عمومی دیوان عدالت آمده است: نظر به اینکه مطابق قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات مصوب ١٥/ ٦/ ١٣٨٥ و آییننامه اجرایی قانون مذکور، عرضه مواد دخانی در اماکن عمومی ممنوع اعلام شده و به موجب ماده ١٨ قانون مزبور، تصویب آییننامه اجرایی قانون به عهده هیات وزیران محول شده و هیات وزیران نیز به موجب بند ٨ ماده ١ آییننامه اجرایی قانون، قهوهخانهها را در زمره اماکن عمومی قلمداد کرده است و در قانون و آییننامه اجرایی آن بین توتون و تنباکوی اسانسدار و فاقد اسانس تفاوت و تفکیکی لحاظ نشده است، لذا نامه شماره ١١/ ١/ ١٦٠١٠١ مورخ ٧/ ١٢ /١٣٨٦ وزیر وقت کشور مبنی بر مجاز بودن ارائه قلیان در قهوهخانهها و ممنوعیت عرضه قلیان صرفا با توتونهای اسانسدار به دلیل اینکه عرضه قلیان در قهوهخانهها با هر نوع توتون و تنباکو توسط قانونگذار منع شده است، با استناد به بند ١ ماده ١٩ و ماده ٤٢ قانون دیوان عدالت اداری، رای به ابطال آن حکم صادر و اعلام میشود.
جدای از قانونی یا غیرقانونی بودن ارائه قلیان در اماکن عمومی که البته براساس رأی دیوان عدالت اداری غیرقانونی اعلام شد، محور اصلی اظهارات نجفی درباره آزادی بانوان در مصرف قلیان بود.
نجفی در ابتدای این یادداشت عنوان کرده که «نمیتوان آن را در ردیف جرایم تعریف کرد و با مردمی که قلیان میکشند یا با مراکزی که قلیان ارائه میکنند، چنان برخورد کرد که گویی مجرم هستند.»
آنطور که نجفی گفته، گویا در کلانشهر تهران که از آسمان و زمین و حتی زیرزمینهایش انواع و اقسام دود را میتوان به راحتی مشاهده کرد، هیچ قهوهخانهای نیست که در آن قلیان عرضه شود و هر قهوهخانهداری که اقدام به عرضه قلیان کند، در کمترین زمان پلیس و دادستانی با او برخورد میکند. شاید هم نجفی خیلی وقت است که از وضعیت قلیان کشیدن در قهوهخانهها و مراکز گوناگون تفریحی خبر ندارد تا به او اثبات شود که در کوتاهترین زمان به قهوهخانه، سفرهخانه یا حتی رستورانهایی که به راحتی و بدون هیچ محدودیتی قلیان عرضه میکنند، میتوان دست یافت.
نجفی در ادامه، اینگونه گفته که «هر قاعدهای که گذاشته میشود و محدودیتی ایجاد میکند، باید پشتوانهای حقوقی یا اخلاقی داشته باشد. آنچه اتفاق افتاده است، از جنس محدودیتهای غیرضروری و بدون پشتوانه قانونی و شرعی و حتی عرفی است.در عین حال اعمال آن بدون انجام کار فرهنگی و روشنگری زیانهای روانی، اجتماعی و حتی اقتصادی فراوانی در پی خواهد داشت.»
در خصوص حرمت استعمال دخانیات و مضرات آن، علمای دین فتوای بسیاری دارند ولی در خصوص پشتوانه قانونی این موضوع هم حداقل و تنها در یک نمونه میتوان به رأی دیوان عدالت اداری که درباره ارائه قلیان در مراکز عمومی اشاره کرد.
اما درباره پشتوانه عرفی درباره این موضوع، آقای نجفی کافی است در این زمینه، برآوردی درباره نوع نگرش جامعه به افرادی به قهوهخانهها میروند، داشته باشند تا مشخص شود مردم قهوهخانهها را چگونه ارزیابی میکنند؟ در نگاه آنها قهوهخانهها محل تجمع و پاتوق چه دسته از افرادی است؟ در قهوهخانههای خصوصیتر!!! چه مشکلات اخلاقی رخ میدهد؟ و تمام اینها در حالی است که برخلاف ادعای میراثدار فرهنگ جامعه، برخوردی با ارائه قلیان در قهوهخانهها، سفرهخانهها و حتی برخی رستورانها نمیشود.
همانطور که آقای نجفی گفته با محدودیت غیرموجه، احتمال گسترش زیرزمینی پدیدهها و ناهنجاریها وجود دارد ولی آیا بدون زمینهسازی فرهنگی، آمادهسازی اذهان و بسترسازیهای لازم، ضرورتی دارد و اصلا مصلحت است که یک مقام دولتی اینگونه و مقابل چشم میلیونها بیننده تلویزیون و در ادامه آنها انواع و اقسام رسانه، در سخنانی که کاملا هم واقعی نیست، از ضرورت رفع محدودیتها در ارائه قلیان سخن بگوید؟
اگر آقای نجفی اعتقاد به مضرات جسمی و روحی استفاده از قلیان داشته باشد، این سوال مطرح است که چه لزومی داشت که اینگونه برای حمایت قلیان و قلیان کشیدن و تبعیض جنسیتی در آن سخنرانی کند؟
بخشی دیگری که شاید بتوان آن را عجیبترین بخش از مواضع نجفی دانست، دفاع از قلیان کشیدن زنان در این اماکن عمومی است و مدعی شده که این موضوع، نمونه دیگری از محدودیتهای غیرضرور است که میتوان تبعیض را هم در آن دید.
نجفی به گونهای درباره روا داشتن تبعیض نسبت به زنان در ارائه قلیان صحبت کرده که گویی زنان جامعه توسط حکومت از یکی از حقوق اساسی خود که همانا قلیان کشیدن در قهوهخانهها است، محروم شدهاند و ظلمی به آنها شده است.
او اینگونه سوال کرده که اگر قلیان کشیدن را به صرف مضرات جسمی آن محدود کردهایم، مگر غیر از این است که این ضرر متوجه مردان هم میشود؛ پس چرا فقط زنان از این کار محروم شدهاند.
درخصوص آثار جسمی و روحی استفاده از مواد دخانی و موادمخدر، باید به نکته اشاره کرد که امروزه دیگر بر همگان آشکار شده که با توجه به وضعیت جسمی و روحی زنان، قطعا آسیبهای مصرف این مواد در زنان نسبت به مردان بیشتر است مخصوصا وقتی یک زن قرار است در آینده مسئولیت مادری را هم برعهده داشته باشد.
بازهم برای تنویر افکار آقای نجفی باید به حضور نسبتا آزاد زنان و متأسفانه دختران جوان در برخی قهوهخانهها، سفرهخانهها و رستورانها اشاره کرد که بدون هیچ مانعی قلیان استعمال میکنند. کافی است آقای نجفی به قهوهخانه یا سفرهخانههای شهر مراجعه کند تا مشاهده کند انبوه این مراکز را که دارای بخش خانوادگی هستند و گوشه دنجی را مخصوصا افرادی که ظاهرا خانواده یا حتی جمع چندنفره دختران و زنان هستند و برای قلیان کشیدن به آنجا آمدهاند، فراهم کردهاند.
شاید ذهن رئیس سازمان میراث فرهنگی کشور، همچنان در سالهای ابتدایی پس از انقلاب است که هم تعداد این مراکز کمتر بود و هم به فراخور زمان، برخورد با این پدیده بیشتر از امروز بود اما نگاهی گذرا به سالهای گذشته نشان میدهد که در لوای بیتوجهی دولتمردان و مسئولان فرهنگی کشور، قبح بسیاری از مسائل از جمله قلیان کشیدن دختران جوان و نوجوان حتی در قهوهخانهها و سفرهخانهها هم شکسته شده است.
تأکید نجفی بر رها کردن جامعه برای انتخاب پسند و ناپسند توسط خودش، جای تأمل دارد؛ اینکه یک جامعه را رها کنیم تا خودش برای رفتارسازی خودش تصمیم بگیرد قطعا آسیبهای خاص خودش را هم به دنبال دارد. آیا به نظر آقای نجفی، میتوان جامعه را رها کرد تا درباره روابط خارج از عرف، نوع پوشش، خود تصمیم بگیرد؟
آیا مسئولان فرهنگی کشور، آن طور که باید و شاید، اذهان جامعه را آگاه و غنی از خواستههای دین اسلام در عملکرد فردی و اجتماعی کردهاند که مطمئن باشند اگر آنها را به حال خود رها کنند، در برابر انبوه هجمههای فرهنگی و اعتقادی دشمنان، توانایی دفاع دارند؟ امیدواریم و تنها امیدواریم که مسئولان ارشد کشور، کمی در سخنان خود جمیع جهات را مدنظر قرار دهند.