به گزارش آوای سیدجمال، به نقل از مجله همشهری، او نخستین فردی است که توانسته، مدرک تخصصی درجه یک حفظ قرآن را از دارالقرآن دریافت کند و استادان خود را پشت سر بگذارد. علی رجبی، جوان شوخ طبعی است که گاهی هم تند حرف می زند. او به زبان عربی مسلط است و تفسیر نمونه را بارها مطالعه کرده و در میان صحبت هایش با خنده می گوید حاضر است تفسیر نمونه را نزد خود آیت الله مکارم شیرازی به طور شفاهی امتحان بدهد. خاطراتش از سفرهای خارجی و بحث با استادان اهل سنت شنیدنی است و حکایت از شور جوانی حافظ و استاد درجه یک حفظ قرآن دارد.

[رجبی]

- شما در آزمونی شرکت کردید که تا امروز پس از برگزاری سه دوره، فقط شما توانسته اید تا مرحله پایانی بروید و مدرک درجه یک حفظ قرآن را کسب کنید. این امتحان را چه کسانی طراحی و برگزار کرده اند؟

طرح این آزمون از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شده است اما متولی انجام آن سازمان دارالقرآن است؛ سازمانی که از ابتدای انقلاب، بخشی از فعالیت های قرآنی را به عهده داشته است. این طرح مصوبه، هشتم آذر ماه 84 در شورای عالی انقلاب فرهنگی است که در حال حاضر آن را با عنوان مصوبه 573 می شناسند.

- چطور شد که تصمیم گرفتید در این آزمون ها شرکت کنید؟ مدرکش برایتان مهم بود؟

من در سال سوم برگزاری این آزمون بود که در آن شرکت کردم. قبل از این، در دوره های اول و دوم، شاگردانم در این آزمون شرکت کرده بودند و توانسته بودند مدارک و مدارج پایین قرآن را به دست بیاورند. از طرفی می دیدم که در این دوره، هیچ کس نتوانسته بود به طور جامع و کامل از پس مراحل پایانی امتحان برآید. نحوه برگزاری و آیتم هایی را که برای آزمون در نظر گرفته بودند هم برایم جذاب بود. این مسائل دست به دست هم داد تا در این آزمون شرکت کنم؛ آزمونی که از نظر علمی در ارتباط مستقیم با کارم است.

این را هم بگویم که من نیازی به این مدارک نداشتم، اعتبار آن هم برایم مهم نبود. صرفاً به دلیل جذابیت های علمی جذب آزمون شدم؛ این که محک بزنم چقدر می توانم از دانسته های علمی خودم در یک آزمون تحلیلی و علمی دفاع کنم و توان علمی ام را ببینم.

- مگر کارتان چیست؟

تدریس تخصصی حفظ قرآن. من مکالمه عربی را هم درس می دهم و در دانشگاه هم تدریس دارم اما به شکل فعال و قانونی در زمینه حفظ قرآن مشغولم. در واقع، تربیت و آموزش شاگردان برای شرکت در مسابقات، علاقه مندی اول من است.

درباره مراحل آزمون تخصصی حفظ در دارالقرآن کمی بیشتر توضیح بدهید.

این آزمون شش مرحله دارد که هیچ شرکت کننده ای مراحل پنج و شش آن را قبل از دوره سوم پشت سر نگذاشته بود. از طرفی هر فردی که شرکت می کند برای ورود به مرحله بعد، باید بتواند در مراحل قبل، امتیازی را معادل با درجه استادی همان مرحله کسب کند ، در غیر این صورت متوقف می شود. مرحله اول این آزمون ترجمه و حفظ مکتوب کل قرآن است که به نظرم تا امروز سخت ترین سؤالاتی بوده است که در یک آزمون حفظ قرآن دیده ام. مرحله بعد آزمون شفاهی بوده که باز هم از آزمون های همنام خودش در سطوح بین المللی مشکل تر بود چرا که معمولاً سه، چهار سوال در این مرحله پرسیده می شود اما استادان و هیات داوران در این آزمون ، ده سوال می پرسند، آن هم در زمینه های مختلف!

- و مراحل دیگر ...

یکی دیگر از مراحل آزمون، دفاع از ده سال سابقه تدریس در زمینه حفظ قرآن بود. طرح این مرحله نشان می دهد افرادی مجاز برای شرکت در آزمون هستند که حداقل 15 سال قرآن حفظ بوده باشند و بیش از ده سال هم به طور رسمی این رشته را تدریس کرده باشند تا بتوانند مدارکش را ارائه دهند. بنابراین، این مرحله نباید از من 27 ساله برمی آمد. یکی از سخت ترین مراحل آزمون هم همین بود. من از 17 سالگی و حتی قبل از آن تدریس و حفظ قرآن داشتم. برای اثبات این موضوع توانستم مستندات محکمی برای هیات داوران بفرستم؛ از نامه تولیت حوزه گرفته تا مدارکی که بعضی از اعضای شورای خبرگان رهبری و چند فرماندار و امام جمعه تایید کردند.

عکس العمل هیات داوران پس از ارسال مدارک چه بود؟

وقتی مستندات را بردم، گفتند مشکلی نیست، فقط آقایان می خواهند شما را هم ببینند. من رفتم و اولین سوالی که از من پرسیدند یعنی از 17 سالگی حفظ قرآن تدریس می کنی؟ گفتم بله، از قبل از آن هم تدریس می کردم. مگر چه میزان از قرآن را حفظ هستی؟ گفتم تمام آن را ... و در آن جلسات، استادانی مثل استاد پرهیزگار و دکتر فاطمیان هم حضور داشتند که قبلا به شکل افتخاری این مدارک را کسب کرده بودند. حمایت های ایشان هم برای گذر از این مرحله، بی تاثیر نبود چرا که مدت ها بود، ما همدیگر را می شناختیم چون من شاگرد استاد فاطمیان هم بوده ام.

در حقیقت این مدرک قرآنی را به شکلی تعریف کرده اند که فقط برای به دست آوردن امتیازاتش باید سابقه بلند مدت داشته باشی. در واقع این مدارک برای حافظان بالای 50 سال پیش بینی شده است و همین موضوع هم اعتراضاتی را به همراه داشته است چرا که به نظر می رسید این طرح یا مصداق ندارد یا هر 15 سال مصداق پیدا میکند عملاً هم همین گونه شد؛ دو دوره از طرح گذشته بود اما کسی تمام مراحل را با هم پشت سر نگذاشت.

- خاطره شیرینی از این آزمون و مراحل متفاوتش دارید؟

بله، من زمانی که به مراحل پایانی امتحان رسیدم، در مرحله یکی مانده به آخر با پرسش های جالبی مواجه شدم. حتی از حفظ قرآن هم در این مرحله سوال کردند. در حالی که سوالات این موضوع، مربوط به چند مرحله قبل بود اما پرسیدند؛ تا این که پس از پاسخ دادن به بیشتر مسائل یکی از استادان گفتند: «اگر این مرحله را هم به خوبی پشت سر بگذاری، به مرحله تفسیر و علوم قرآنی می رسی که مرحله بسیار سنگین و مشکلی هم هست.

پس از آن هم قرار است به شما مدرک استادی داده شود. ما قرار است آیه ای بالای مدرک شما بنویسیم. سوالی که من از شما دارم این است که آن آیه چیست؟!» (با خنده) گفتم این را عالم الغیوب می داند! اما با توجه به سوالات و مراحل این آزمون و با توجه به آیتم های در نظر گرفته شده در آن و هم چنین با شناخت و دریافتی که از آیات قرآن دارم، فکر کنم آیه 49 سوره عنکبوت مناسب ترین آیه برای این کار باشد. استادان به هم نگاه کردند و گفتند: بله، همین آیه است.

- آیا این مدرک معادل دارد؟ در چه مراکزی می توانید از آن استفاده کیند؟

این مدرک معادل دکتراست و در مراکز قرآن و تخصصی حفظ قرآن مورد استفاده دارد. در واقع در مراکزی مورد استفاده قرار می گیرد که ما با آنها کار می کنیم.

- شما در کلاس های حفظ قرآنتان، دوره های یک ساله برای شاگردانتان تعریف می کنید؟

نه، دوره یک ساله را قبول ندارم!

- پس دوره های حفظی که شما برگزار می کنید چند ساله است؟

خودم هم قرآن را در یک سال و پنج ماه به طور کامل حفظ کردم که آن زمان 15 سالم بود. برای شاگردانم هم دوره دو ساله تعریف می کنم.

- چرا دوره های حفظ یک ساله را قبول ندارید؟

برای این که فردی که در یک سال تمام قرآن را حفظ می کند ، باید چهار سال هم تلاش کند تا آن را در ذهن خود به تثبیت برساند. حفظ یک ساله قرآن برای یک نفر عرب هم سنگین است، چه رسد به یک نفر عجم! ما در کلاس های حفظ با ترجمه و مفاهیم آیات سر و کار داریم نه با الفاظ آن. فردی که آیه ای را حفظ می کند. قبل از حفظ، آن را حس کرده است. فرد آیه را می فهمد، شأن نزول آنرا متوجه می شود و بعد آنرا حفظ می کند.

- مزیت این نوع حفظ کردن چیست؟

[رجبی]

ما سعی می کنیم از حفظ منطوق به حس مفهوم برسیم. یه این ترتیب، هم فشار حفظ برداشته می شود، نیاز به تکرار نیست، محفوظات ماندگار می شوند، مراحل و مراتب حفظ آیات لذت بخش می شوند و فرد احساس رضایت می کند و خود را ملزم به حفظ اجباری نمی کند؛ چرا که می تواند از آیات و مفاهیم و ترجمه آن در امور روزمره اش استفاده کند. احسن حسن حفظ است.

- پیشنهاد شما برای حفظ قرآن برای کودکان(سه تا ده ساله) چیست؟

به طور کلی برای بچه ها نمی توان راهکار کلی ارائه داد اما باید فضای خانواده برای این افراد فراهم شود. فضای خانه باید فضایی مانوس با قرآن باشد. به ویژه پدر و مادر باید توجه خاصی به قرآن داشته باشند. خیلی از پدر و مادرها را دیده ام که می آیند و می گویند: «چه کار کنیم که بچه هایمان حافظ قرآن شود؟» از همین جا و نحوه بیان کردن این سوال باید فهمید که این پدر و مادر قصد دارند چه روشی را پیش بگیرند؛ روش «زور و اجبار» از طرفی از خود همین پدرها و مادرها وقتی سوال می پرسیم که خودتان چقدر در شبانه روز برای خواندن قرآن وقت می گذارید، می گویند: «ما که از صبح تا شب سر کاریم!» اگر همین پدر و مادر، بنا بر ساده ترین توصیه ها روزی ده دقیقه جلوی چشم فرزندشان قرآن بخوانند، علاقه بیشتری به وجود می آید. بعد از مرحله علاقه مندی هم استاد خوب شرط است و سپس تشویق و همراهی با او برای حفظ آیات.

- بهترین سن برای حفظ قرآن چه سنی است؟

این موضوع سن خاصی نمی خواهد، ما شاگرد 62 ساله هم داریم که بسیار بهتر از شاگردان کم سن و سال تر قرآن حفظ می کند. اما اگر از نظر حافظه فیزیکی بخواهید بدانید چه حافظه ای بهتر است، حافظه فیزیکی افراد بین 15 تا 25 سال، آمادگی بیشتر و بهتری بریا دریافت محفوظات دارد چرا که افراد در این سنین کمترین دغدغه را دارند و می توانند با کیفیت بالاتری قرآن را حفظ کنند.