به گزارش آوای سیدجمال، با اندک توجه و نظر به زیارتنامه حضرت عباس بن علی علیهماالسلام انسان به بیش از بیست فضیلت ایشان منتقل می شود.  به علت محدودیت در اینجا برخی فضائل با روایتی مزین شده و یا به نکته تاریخی مربوط اشاره شده است.

شیخ اجّل، جعفر بن قولویه قمى[1] به سند معتبر از ابو حمزه ثمالى[2] روایت كرده: امام صادق علیه السّلام فرموده: هرگاه قصد كردى كه قبر عبّاس بن على علیه السّلام را زیارت كنى كه در كنار فرات برابر حایر است، بر در روضه مى‏ایستى‏ و مى‏گویى: سلام خدا و سلام فرشتگان مقرّبش، و پیامبران مرسلش، و بندگان شایسته‏اش، و همه شهیدان و صدّیقان و درودهاى پاك و پاكیزه در آنچه مى‏آید و مى‏رود بر تو باد اى فرزند امیر مۆمنان‏...[3]

فضیلت اول: فرزند امیرالمۆمنین بودن

 در ابتدای زیارت خطاب به ایشان اینگونه سلام میدهیم که السلام علیک یابن امیرالمۆمنین.

فضیلت دوم: تسلیم جانشین پیامبر(مسلمان حقیقی بودن)

سلیم بن قیس گوید: عرض كردم: یا امیر المۆمنین، ایمان چیست و اسلام چیست؟ فرمود: ایمان اقرار به معرفت است، «وَ الْإِسْلَامُ فَمَا أَقْرَرْتَ بِهِ وَ التَّسْلِیمُ‏ وَ الطَّاعَة.» و اسلام همان است كه به آن اقرار كرده‏اى و تسلیم‏ و اطاعت از ایشان‏ (با توجه به ادامه روایت منظور تسلیم پیامبر و امامان بودن است). [4]

فضیلت سوم:  تصدیق کننده امام

وقتى [سپاه دشمن‏] به [حسین علیه السّلام‏] نزدیك شدند [او] مركبش را [خواست و] سوارش شد، و با صداى بلند به طورى كه اكثر مردم مى‏شنیدند فرمود: «اى مردم! سخنم را گوش دهید، [در جنگ با من‏] عجله نكنید، [بگذارید] شما را بدانچه حقّ شما بر گردن من است [و باید آن را به شما بگویم‏] موعظه كنم. [بگذارید] تا عذرم را در آمدنم به نزد شما بگویم، اگر عذرم را پذیرفتید و سخنم را تصدیق‏ كردید و به من انصاف دادید، سعادتمند خواهید شد و وجهى براى جنگ با من نخواهید یافت. [5]

در حدیثی از پیامبر اسلام آمده است که هر کس چندین خصوصیت از جمله خیرخواهی کردن برای اهل بیت اش را داشته باشد دارای ایمانی

قیقی و کامل و درهای بهشت برویش باز است. بنابراین یکی از چیزهایی که باعث کمال ایمان می شود این فضیلت است

فضیلت چهارم: وفاداری نسبت به امام

در وفاداری ایشان همین بس که امان نامه ای که روز تاسوعا از طرف عبیدالله برای او و برادرانش به نقلی شمر آورد را رد کرد و امام خود را تنها نگذاشت.[6]

فضیلت پنجم: خیرخواهى برای امام

منظور نصیحت کردن دیگران در ادای حق امام است.

عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَببهِ الصَّادِقِ علیه السّلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله:‏ مَنْ أَسْبَغَ وُضُوءَهُ وَ أَحْسَنَ صَلَاتَهُ وَ أَدَّى زَكَاةَ مَالِهِ وَ كَفَّ غَضَبَهُ وَ سَجَنَ لِسَانَهُ وَ اسْتَغْفَرَ لِذَنْبِهِ وَ أَدَّى النَّصِیحَةَ لِأَهْلِ بَیْتِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَقَدِ اسْتَكْمَلَ حَقَائِقَ الْإِیمَانِ وَ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ مُفَتَّحَةٌ لَهُ. [7]

در حدیثی از پیامبر اسلام آمده است که هر کس چندین خصوصیت از جمله خیرخواهی کردن برای اهل بیت اش را داشته باشد دارای ایمانی حقیقی و کامل و درهای بهشت برویش باز است. بنابراین یکی از چیزهایی  که باعث کمال ایمان می شود این فضیلت است.

چهار فضیلتی که اشاره شد در این قسمت از زیارت آمده است:

«أَشْهَدُ لَكَ بِالتَّسْلِیمِ وَ التَّصْدِیقِ وَ الْوَفَاءِ وَ النَّصِیحَةِ لِخَلَفِ النَّبِیِّ الْمُرْسَلِ وَ السِّبْطِ الْمُنْتَجَبِ وَ الدَّلِیلِ الْعَالِمِ وَ الْوَصِیِّ الْمُبَلِّغِ وَ الْمَظْلُومِ الْمُهْتَضَمِ.

[حضرت محمد]

فضیلت ششم: گرفتن برترین پاداش از سوی پیامبر و امیرالمۆمنین و امام حسن و امام حسین علیهم السلام

 فَجَزَاكَ اللَّهُ عَنْ رَسُولِهِ وَ عَنْ أَمِیرِ الْمُۆْمِنِینَ وَ عَنِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ أَفْضَلَ الْجَزَاءِ...

فضیلت هفتم: صابر بودن

امیرالمۆمنین: الصبر من الایمان بمنزلة الرأس من الجسد، و لا ایمان لمن لا صبر له . حضرت می فرماید: کسی که صبر نداد ایمان ندارد.[8]

فضیلت هشتم: تنها كار خویش را به حساب خدا گذاشتن.

فضیلت نهم: یارى نمودى امام حسین علیه السلام

سه فضیلت فوق الذکر در این فقره زیارت است: «بِمَا صَبَرْتَ وَ احْتَسَبْتَ وَ أَعَنْتَ»

فضیلت دهم: از زمره رجعت کنندگان

إِنِّی بِكُمْ وَ بِإِیَابِكُمْ مِنَ الْمُۆْمِنِینَ

فضیلت یازدهم: بنده صالح خدا بودن

السَّلَامُ عَلَیْكَ أَیُّهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ‏.

فضیلت دوازدهم: مطیع و فرمانبردار از خدا و رسول خدا و امامان به حق

«الْمُطِیعُ‏ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِأَمِیرِ الْمُۆْمِنِینَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ».

فضیلت سیزدهم:دارا بودن مقام بدریون

«أُشْهِدُ اللَّهَ أَنَّكَ مَضَیْتَ عَلَى مَا مَضَى عَلَیْهِ الْبَدْرِیُّونَ»

فضیلت چهاردهم: مجاهدت در راه خدا و قیام در برابر دشمن

الْمُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ همانگونه که قرآن می فرماید: فَضَّلَ‏ اللَّهُ‏ الْمُجاهِدینَ عَلَى الْقاعِدینَ أَجْراً عَظیماً (95/نساء)

حضرت سجاد علیه السّلام فرمود: خدا حضرت عباس علیه السّلام را رحمت كند! حقا كه امام حسین علیه السّلام را بر خویشتن مقدم داشت و جان خود را فداى آن حضرت نمود تا اینكه دستهاى مباركش قطع شد...

فضیلت پانزدهم: سستى نورزیدن

أَشْهَدُ أَنَّكَ لَمْ تَهِنْ وَ لَمْ تَنْكُلْ

فضیلت شانزدهم:  بصیرت در اعمال

« و أَنَّكَ مَضَیْتَ عَلَى بَصِیرَةٍ مِنْ أَمْرِكَ»

فضیلت هفدهم: اقتدا کردن به بندگان صالح

(مُقْتَدِیاً بِالصَّالِحِینَ)

فضیلت هجدهم: دارای جایگاه نیک اخروی 

«فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ»

فضیلت نوزدهم: شهادت مظلومانه در راه خدا

أَشْهَدُ أَنَّكَ قُتِلْتَ مَظْلُوماً

فضیلت بیستم: پاداش ویژه وعده داده شده از سوی خداوند متعال

وَ أَنَّ اللَّهَ مُنْجِزٌ لَكُمْ مَا وَعَدَكُمْ.

فضیلت بیست و یکم: نهایت دفاع از اولیاء الهی

حضرت سجاد علیه السّلام فرمود: خدا حضرت عباس علیه السّلام را رحمت كند! حقا كه امام حسین علیه السّلام را بر خویشتن مقدم داشت و جان خود را فداى آن حضرت نمود تا اینكه دستهاى مباركش قطع شد...

حضرت عباس علیه السّلام نزد خدا یك مقام و منزلتى دارد كه فرداى قیامت جمیع شهیدان براى آن غبطه میخورند.[9]

اما همینکه اصحاب با وفای امام حسین صلوات الله علیه از جمله قمر بنی هشم به شهادت رسیدند صدای غربت امام بلند شد:

«چون حسین علیه السّلام قتلگاه جوانان و یارانش را نگریست، براى جنگ با دشمن با نفس نفیس خود عزیمت فرمود، و ندا در داد: «آیا مدافعى هست كه از حرم‏ رسول‏ اللَّه دفاع كند؟»

پی نوشت:

1. ابن قولویه، جعفر بن محمد، كامل الزیارات، دار المرتضویة - نجف اشرف، چاپ: اول، 1356ش. ص256 و 257.

2. حَدَّثَنِی أَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ الْعَسْكَرِیُّ بِالْعَسْكَرِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ قَالَ قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام.‏

3. استاد انصاریان، ترجمه مفاتیح الجنان، انتشارات دارالعرفان، مكان چاپ: قم‏، چاپ:اول 1386، ص‏675  تا 678

4.هلالى، سلیم بن قیس - انصارى زنجانى خوئینى، اسماعیل، أسرار آل محمد علیهم السلام / ترجمه كتاب سلیم بن قیس هلالی، نشر الهادی - ایران ؛ قم، چاپ: اول، 1416 ق. ص255

5.ابو مخنف كوفى- سلیمانى، جواد، نخستین گزارش مستند از نهضت عاشورا / ترجمه وقعة الطفّ، مۆسسه آموزشى پژوهشى امام خمینى - قم، چاپ: دوم، 1380 ش. ص149

6.شیخ مفید، الارشاد، ناشر کنگره شیخ مفید- قم، چاپ اول- 1413 ق، ج2، ص 89

7.عریضى،على بن جعفر، مسائل علیّ بن جعفر و مستدركاتها، مۆسسة آل البیت علیهم السلام - قم، چاپ: اول، 1409 ق. ص339

8.دیلمی، ارشادالقلوب، ج1، ص 126

9. مجلسی، زندگانى حضرت امام حسن مجتبى علیه السلام(ترجمه بحارالانوار، ناشر: اسلامیه‏- تهران‏، چاپ:دوم 1362 ش، ص 319

10. ابن طاووس، - میر ابوطالبى، حسن، لهوف / ترجمه میر ابو طالبى، 1جلد، دلیل ما - ایران ؛ قم، چاپ: اول، 1380 ش، ص149 و 150

                                                                                                                                         سید روح الله علوی

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان