عزیزغضنفری*معاون سیاسی منطقه دوم دریایی سپاه پاسداران

به گزارش نافع به نقل از سایت سپاه ، این روزها بحث و سؤالات گوناگونی در باب بستن یا نبستن تنگه هرمز و توان و امکان جمهوری اسلامی برای اقدام به انسداد این آب‌راه مهم مطرح می شود؛ البته بازتاب‌ها و واکنش‌های متعددی نیز در پی داشته و هر فردی از منظر خود در این باره سخن رانده است، اما در فراسوی این نظرها و نقدها، بهترین و موثرترین راهبرد در حوزه تنگه هرمز برای جمهوری اسلامی چه می تواند باشد؟

به عنوان مقدمه باید گفت که از دیرباز ایران در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس دارای موقعیت ژئوپلتیک (جغرافیای سیاسی)، ژئوکالچرال (جغرافیای فرهنگی) و ژئواکونومیک (جغرافیای اقتصادی) بوده است و بخش عمده‌ای از نگاه و سیاست‌های قدرت‌های بزرگ در گذشته نسبت به ایران و رویکرد خصومت‌آمیز برخی کشورهای غربی علیه ایران در سال‌های پس از انقلاب اسلامی به موقعیت استراتژیک ایران در چنین منطقه‌ای وابستگی دارد.

ایران براساس نظریه مکیندر که تئوری هارتلند (فلب زمین) را مطرح کرد و اینک به اذعان کارشناسان سیاسی برجسته دنیا هارتلند جهان خلیج فارس است، به طور قاطع بر تمام ضلع شمالی این منطقه تسلط و اشرافیت دارد و جزایر سه گانه که هم نقطه کانونی خلیج فارس و دروازه ورود به تنگه هرمز می‌باشد را در اختیار دارد. از این رو به هم ریختن ترتیبات امنیتی و قواعد بازی در این منطقه بدون لحاظ کردن منافع قطعی ایران، پیامدهای غیرقابل پیش‌بینی را در پی خواهد داشت. از یاد نبریم که مکیندر می‌گفت؛ "کشوری که بر هارتلند جهان تسلط داشته باشد، گویی آنکه بر کل دنیا تسلط دارد".

در باب نظرها و رویکردها در خصوص تنگه هرمز برخی مدعی هستند که ایران توان و امکان این کار را ندارد و جمع دیگری می‌گویند ایران شرایط لازم را در اختیار دارد اما اساسا منافع ایران نیز در باز ماندن تنگه هرمز است و از این دست نظرها.

اما سخن بر سر این است که بهترین راهبرد در تنگه هرمز به نحوی که جمهوری اسلامی بتواند از این امتیاز و موقعیت ویژه به نفع اهداف خود بهره جوید، چه می‌تواند باشد؟

نگارنده قائل به این است که رویکرد و سیاست جمهوری اسلامی در ارتباط با تنگه هرمز باید مرتبط با موضوعات سیاسی ومنطبق بر روش‌های مربوط به جنگ نرم باشد. به این معنا که جمهوری اسلامی ایران باید مسائل مربوط به تنگه هرمز را در ذیل واقعیت‌های سیاسی سامانه خلیج فارس و اقتدار سیاسی ایران باز تعریف کند:

- تمام ضلع شمالی خلیج فارس در اختیار جمهوری اسلامی ایران است که اینک سپاه پاسداران کنترل و اشرافیت اطلاعاتی و نظامی دارد؛

- جزایر استراتژیک خلیج فارس در اختیار جمهوری اسلامی است؛

- در ضلع جنوبی خلیج فارس، کشور بحرین قرار گرفته است که شیعیانش دل در گرو جمهوری اسلامی دارند؛

- در یکی دیگر از نقاط ضلع جنوبی خلیج فارس و در شرق عربستان شیعیان عربستان سکونت دارند که این روزها علم براندازی آل سعود را برافراشته کرده اند؛

- در شمالی‌ترین نقطه خلیج فارس دولت شیعی عراق از طریق خور عبدا.. به خلیج فارس متصل است؛

- توان الهام‌بخشی ایران در منطقه خلیج فارس و رویدادهای مرتبط با بیداری اسلامی، آرامش را از مرتجعان عرب خاورمیانه و خلیج فارس ستانده است.

فقره‌های فوق بخش‌های مهمی از توان و نفوذ جمهوری اسلامی در حوزه خلیج فارس است که باید سایه همه این وجوه اقتدارآمیز بر مسائل مربوط به تنگه هرمز و خلیج فارس گسترانده شود. در کنار اینها توان سیال و قدرتمند ایران در خلیج فارس و راهبرد نبرد نامتقارن که مدتی است سپاه پاسداران متکفل اجرای آن شده است و از این طریق تعادل روانی آمریکا را در این منطقه به هم زده است؛ به گفته یکی از فرماندهان سپاه شناورهای آمریکایی مودبانه سئوالات یگان‌های کنترل کننده سپاه را پاسخ می‌دهند و با ترس و لرز می گویند که ما در آب‌های بین المللی هستیم.

بر این عقیده‌ام که تمام ذهنیات و روحیات فوق، اعم از توان الهام بخشی سیاسی و فرهنگی و نیز اقتدار نبرد نامتقارن باید تجلی خود را در خلیج فارس و تنگه هرمز نشان دهد. مجموعه مولفه‌های فوق سبب می‌شود آرامش و تعادل را از دشمنان خود در منطقه بستانیم و روی اعصاب آنها حرکت نمائیم.

اخیرا فرمانده کل سپاه عنوان کرد که ما در باب تنگه هرمز قائل به کنترل هوشمند آن هستیم، این جهت‌گیری می‌تواند هم راستا با مؤلفه‌های قدرت نرم باشد که می‌تواند با کمترین هزینه‌ها، حداکثر منفعت‌ها را در اختیار جمهوری اسلامی قرار دهد.

البته در شرایط سخت نظامی، جمهوری اسلامی با ابزارها و امکانات خود تنگه هرمز و خلیج فارس را گورستان شناورهای کشورهای متخاصم خواهد کرد و در چنین شرایطی واکنش ایران در چارچوب اصل دفاع مشروع از خود صورت می‌گیرد. هواپیماهای رژیم بعث عراق در جنگ تحمیلی جزیره خارک، بزرگترین پایانه نفتی ایران را بمباران کردند تا از این طریق در مسیر اقتصادی ایران تولید اختلال کنند؛ ایران برای کند کردن این حربه دشمن، از پایانه جزیره سیری (در جنوبی‌ترین نقطه خلیج فارس) برای صدور نفت استفاده کرد. چرا که هواپیماهای عراقی نمی‌توانستند خود را به جزیره سیری برسانند.

در این شرایط هواپیماهای فرانسوی به حمایت از عراق درآمدند و به بمباران جزیره سیری پرداختند؛ اما این همه ماجرا نبود؛ جمهوری اسلامی نیز وارد اقدامات تلافی جویانه و مقابله به مثل شد؛ ارتش در عملیات مهم مروارید اسکله البکر و الامیه که سکوهای صدور نفت رژیم بعث عراق بودند را منهدم کرد و سپاه پاسداران نیز بسیاری از شناورها و اهداف کشورهای حامی صدام از جمله آمریکا را به قعر آب‌های خلیج فارس فرو برد و برای اولین بار، به گفته فرمانده نیروی دریایی سپاه جمهوری اسلامی، تجربه بستن تنگه هرمز را در زمان جنگ کسب کرد و این اقدامات قاطعانه و تدافعی ایران پایان نبرد آنها برای ناکارآمد کردن توان اقتصادی جمهوری اسلامی بود./

·         استاد دانشگاه های استان بوشهر

·         کارشناس مسائل سیاسی

·         معاون سیاسی منطقه دوم دریایی سپاه