به گزارش آوای سیدجمال، به نقل ار گیل فام — رودخانه ها گهواره تمدن بشر بوده اند. منبعی برای آب، غذا، جابجایی و منشاء تمدن… میان رودان، گنگ، سند، کارون هلیل رود سپیدرود، … مسیر تمدن را شکل داده اند…. تا پیش از تهران تمام پایتخت های ایران در جوار رودخانه ها بوده است… دشت های حاصلخیز مدیون حرکت رودخانه ها از کوهساران به دشت است… باروری دریا ها از منابعی است که از رودخانه ها می آید… و گندم بشر سالها با نیروی رودخانه ها آسیاب شده… ارس، هیرمند، سیحون و جیحون همیشه همراه با اسطوره ها و ترجیع بند افسانه های بشرند… از کرخه تا راین، از رود زرد تا نیل، از دانوب تا زامبزی و از آمازون تا ولگا رودخانه ها همزاد تاریخ، از میان جغرافیای طبیعت گذر کرده و اجتماع های بشری را مدیون خود ساخته اند…
صد حیف که با رگ های طبیعت مهربان نبودیم…. دست درازی انسان به رودخانه ها با صید افسار گسیخته ماهیان و پرندگان آن آغاز شد… با آلودگی مواد شیمیایی و زباله ها ادامه یافت و با سد سازی و انتقال بین حوضه ای به نهایت خود رسید… معادن برداشت شن و ماسه نفس های آنرا به شماره انداخت و خالی شدن سفره های آب زیرزمینی نیز رمق رودخانه ها را گرفت … با قطع درختان و برداشت گیاهان رودخانه های بارور را تبدیل به سیلاب های ویرانگر کردیم….
مهندسین ما هنوز رودخانه را به مثابه کانال می بینند، میپندارند می شود به جای آن مسیری از سیمان گذاشت… از آن برای دورکردن پسماند کارخانه های خود بهره می جویند… مواد شیمیایی و ریز موجودت ناخوانده دیگر مجال نفس برای ماهی های رودخانه باقی نگذاشته اند… برای برخی دیگر رودخانه ها چونان کوهی از شن و ماسه هستند، باید اینقدر برداشت تا به سنگ رسید …
برخی با تفکر فراوان به این رسیده اند که رودخانه ها راه خود را اشتباه رفته اند و باید راه آنان را اصلاح کرد، گویی با یک کودک دبستانی روبرویند، اینان هر روز دنبال اصلاح مسیر رودخانه ها و ریختن آب یکی در دیگری هستند، عجیب تر آنکه برخی پنداشته اند رودخانه های آب شیرین که به دریا ریخته اند هرز می روند… باید مقابل این هرزه گردی رودخانه ها ایستاد …. باید اشتباه باران که سهواً یا عمداً بجای تابستان، زمستان می بارد را جبران کرد و از بابت این اندیشمندی از خود متشکرند … اینگونه بود که عصر برده داری از رودخانه ها آغاز شد…
ایرانیان نیزاز دیرباز در جشن “نوروز رود” در ۱۹ اسفند ماه به کنار رودها، نهرها و چشمه‌ها رفته به لایروبی و پاکسازی رودخانه‌ها، کاریزها و چشمه‌ها می‌پرداختند؛ این جشن همراه با پاشیدن عطر و گلاب به روی و اطراف رودخانه‌ها همراه بوده، که نمایانگر توجه اقوام ایرانی به زیبایی و سلامت محیط زیست است. با این مراسم از رودها بخاطر دوباره جاری شدن قدردانی می‌نمودند و آنها را برای فرارسیدن بهار آماده می‌نمودند. لایروبی رودخانه ها از مهمترین فعالیت های اجتماعی و گروهی کشاورزی به شمار می رفته که پیش و پس از نوروز انجام میشده…
هر سال صدها نفر از جوامع در سراسر جهان ۱۴ مارس را با هدف آموزش مردم جهان درباه اهمیت رودخانه های سالم و پر جنب و جوش جشن می گیرند. امروز برآنیم که دست در دست هم برای حفاظت از شریان های طبیعت هم پیمان شویم تا بیش از پیش از رودخانه ها بدانیم و درباره آنها بخوانیم. با توکل، امید و تلاشبرای بهبود وضعیت اسفبار کنونی رودخانه ها از لاجون رودخونه و سفیدآب تا دالکی و باهوکلات بکوشیم….

روزی که برخروشم و زنجیر بگسلم
پیدا شود که آتشم و آب نیستم…
حمیدرضا دورودیان- انجمن بوم بانان گیل و دیلم